Gastblog: Vogeleiland De Kreupel

01/02/2016

Een halfnatuurlijke archipel

De Kreupel is bij veel mensen niet eens goed bekend en toch is het een van de belangrijkste vogelgebieden van Nederland. Het is een 70 hectare grote archipel in het IJsselmeer. Het bestaat uit een tweetal grotere en meerdere kleine eilanden, omringd door ondiep water, slikken en geulen. Eromheen ligt een lage basaltdijk met openingen om water door te laten. Het eiland ligt ongeveer vijf km ten noorden van Andijk. De Kreupel is in 2003 aangelegd op een ondiepte in het meer met zand dat vrijkwam door het verdiepen van de vaargeul tussen Amsterdam en Lemmer. Er moest meer rust- en broedgebied voor vogels in het IJsselmeer komen. Het IJsselmeer is namelijk een zeer groot open water dat tegenwoordig vrijwel geheel omgeven is door kunstmatige dijken zonder natuurlijke overgangen. Broedgebied voor vogels is hier dus schaars. In de historie waren er in de Zuiderzee zandbanken, ondiepe brakwatergebieden en moerassen aan de oevers. Door de huidige dijken en het tegennatuurlijke peilbeheer, met hoog water in de zomer en een laag peil in de winter, is dat nu allemaal verdwenen. De Kreupel-archipel doet dit oude landschap een beetje herleven.

Vele vogels huizen op de Kreupel

Al tijdens de aanleg werd het gebied ontdekt door vogels. Er was blijkbaar een enorme behoefte aan deze biotopen. Spoedig vestigden zich duizenden broedparen visdieven, kokmeeuwen en aalscholvers. Voor visdieven is het inmiddels de grootste kolonie van Europa. Daarnaast broeden er vele soorten eenden zoals kuifeenden, tafeleenden, bergeenden en de zeer zeldzame pijlstaart en dwergmeeuw. In 2010 was er zelfs een kleine kolonie lepelaars aanwezig. Bijzonder is ook de immer groeiende kolonie zwartkopmeeuwen met inmiddels honderden broedparen. En nog steeds broeden er soorten die leven op kale zandbanken zoals de kluut en bontbekplevier. Buiten de broedtijd is de Kreupel ook een eldorado voor trekvogels. Mede omdat er geen vaarverkeer op korte afstand van de archipel mogelijk is, is het een rustgebied voor duizenden eenden, futen en ganzen. En wellicht is het aller-bijzonderste wel dat in juli-september vele duizenden zwarte sterns komen slapen op het eiland. Ze broeden hier niet, maar stoppen hier tijdens de trek en komen van heinde en verre. Dus zowel van Nederlandse kolonies tot broedgebied ver in Siberië. De sierlijke sterntjes zijn in de avond in enorme zwermen te zien bij het eiland. En niet alleen vogels hebben het gebied ontdekt, want soms rust er een zeehond op de zandplaten.

Het mag geen bos worden

Omdat het eiland nooit overstroomt kunnen bomen eenvoudig kiemen en opgroeien. De beheerder (Staatsbosbeheer) wil echter graag dat het landschap en de functie van het gebied het karakter behoudt van het oude Zuiderzeelandschap. Dat betekent dat bomen en andere hoge vegetaties, zoals brandnetel en braam, verwijderd worden. Dat is arbeidsintensief en wordt in de herfst en winter uitgevoerd zodat de broedvogels niet verstoord worden.

Onderzoek om het belang van IJsselmeer te begrijpen

Het eiland is uniek en Staatsbosbeheer wil graag weten hoe het zich ontwikkelt. Om deze reden worden de broedparen van alle vogels jaarlijks in kaart gebracht en in de nazomer worden aalscholvers en zwarte sterns op de slaapplaats geteld. Dat doe je door de vogels te tellen die in de avond arriveren. Daarnaast willen onderzoekers meer weten over het IJsselmeer. Het IJsselmeer is aangewezen als Natura 2000-gebied, maar desondanks gaat het niet met alle vogelsoorten goed. Zo neemt de zwarte stern de laatste jaren sterk in aantal af en brengen de visdieven van de Kreupel bijna geen jongen groot. De reden hiervoor wordt uitgezocht. Ook wordt er onderzoek gedaan naar het dieet van aalscholvers omdat er geregeld discussie is over de invloed van aalscholvers op de visstand. Om deze reden zijn er af en toe korte tijd onderzoekers op het eiland.

Het eiland bekijken?

De zandplaten met vogelkolonies zijn voor recreanten het gehele jaar ontoegankelijk. Maar het eiland is aan een zijde voor recreatie ingericht zodat iedereen het vogelleven en het landschap toch kan bewonderen. Er is hier namelijk een passantenhaven aangelegd waar boten een nacht kunnen blijven. Vanaf deze haven is de Kreupel goed te zien. Rondom het eiland is bovendien een zone van 150 m aanwezig waar boten niet mogen varen of aanleggen. In deze zone rusten vele duizenden eenden, die prima zichtbaar zijn vanaf het open water. Een aantal keren per jaar worden er speciale bootexcursies georganiseerd naar het eiland. Onderzoekers die actief zijn op de Kreupel varen dan geregeld mee en vertellen over de vogels van de Kreupel en uitkomsten van het onderzoek.

Wil je automatisch een bericht ontvangen als er een nieuw blog geplaatst wordt?